WHOIS چیست؟ (بخش نخست: تعریف و مدل‌های Whois)

WHOIS چیست؟

Whois یک پروتکل درخواست و پاسخ است که برای درخواست دیتابیس محل ذخیره‌ی کاربران ثبت شده‌ی منابع اینترنت مانند نام دامنه، بلوک‌های آدرس IP، شبکه‌های خودگردان، و برخی اطلاعات دیگر به کار می‌رود. این پروتکل محتوای دیتابیس را به فرمت مناسب خوانده شدن توسط کاربر بر می‌گرداند.

به شکل ساده‌تر و آن‌چه برای کاربرد هرروزه‌ی کاربران اینترنت لازم است Whois لیست رکوردهایی را نگه‌داری می‌کند که مالکان دامنه‌ها و اطلاعات تماس آن‌ها را مشخص می‌کند. مقررات مربوط به ثبت دامنه‌ها و مالکیت آن‌ها را «شرکت تخصیص نام‌ها و دامنه‌های اینترنتی» (ICANN) تعیین می‌کند. امروزه رکوردهای Whois به یکی از منابع اساسی برای حفظ یک‌پارچگی فرآیند ثبت و مالکیت دامنه تبدیل شده‌اند.

رکورد Whois چیست؟

یک رکورد Whois شامل همه‌ی اطلاعات مرتبط با یک فرد، گروه، شرکت، یا سازمان را که دامنه‌ای را به نام خود ثبت کرده مطابق آن‌چه در زمان ثبت دامنه ارایه شده می‌گردد. معمولاً یک رکورد Whois اطلاعات زیر را در بر دارد:

• نام و اطلاعات تماس و آدرس ثبت کننده (مالک دامنه)
• نام و اطلاعات تماس شرکت ثبت دامنه (که دامنه‌ را به نام مالک ثبت نموده)
• تاریخ ثبت
• نیم سرورهای دامنه
• آخرین به‌روزرسانی
• تاریخ انقضای دامنه
• به‌علاوه در بیش‌تر موارد اطلاعات تماس ادمین، رابط فنی، و رابط مالی دامنه نیز که اغلب همان مالک دامنه‌اند در رکورد Whois دیده می‌شوند.

مدل‌های Whois

دو مدل داده‌ی متفاوت برای ذخیره‌ی اطلاعات منابع Whois وجود دارد:

1- مدل رقیق (Thin):

جست‌جوی Whois رقیق تنها اطلاعات شرکت ثبت دامنه، نیم‌سرورها، و تاریخ‌های ثبت را بر می‌گرداند. برای به دست آوردن اطلاعات بیش‌تر درباره‌ی مالک دامنه باید یک جست‌جوی Whois ثانویه از شرکت ثبت دامنه‌ی مشخص شده انجام داد. به عبارت دقیق‌تر در Whois رقیق یک سرور Whois تنها نام سرور Whois شرکت ثبت مربوط به آن دامنه را بر می گرداند و جزییات کامل اطلاعات Whois دامنه را باید از سرور Whois دوم درخواست کرد. برای مثال سرورهای Whois دامنه‌ی com. تنها درخواست whois را به شرکت ثبت مربوط به دامنه‌ی جست‌جو شده ارجاع می‌دهند.

2- مدل غلیظ (Thick):

در Whois غلیظ اطلاعات ثبت دامنه به شکل کامل ارایه می‌شود. این اطلاعات کامل شامل اطلاعات تماس (ثبت کننده، ادمین، رابط فنی، و رابط مالی) می‌شود. در نتیجه با یک جست‌جوی Whois غلیظ همه‌ی اطلاعات لازم درباره‌ی مالک دامنه، محل ثبت دامنه، نیم سرورهای دامنه، تاریخ ثبت، تمدید، و انقضای دامنه می‌شود. در این حالت یک سرور Whois همه‌ی اطلاعات را به جای ارجاع دادن به سرور Whois شرکت ثبت دامنه خود ذخیره می‌کند. مثلاً برای دامنه‌های org. یک سرور Whois می‌تواند همه‌ی اطلاعات را مستقیماً برگرداند.

تفاوت‌های دو مدل

مدل Whois غلیظ یک‌پارچه‌تر و پایدارتر است و سرعت پاسخ‌گویی آن به درخواست‌ها تا حدودی بیش‌تر است. اگر یک شرکت ثبت دامنه کار را تعطیل کند سرور Whois غلیظ هم‌چنان همه‌ی اطلاعات ضروری را در اختیار دارد (به شرط آن‌که ثبت کننده اطلاعات درست وارد کرده باشد و ویژگی محرمانگی اطلاعات تماس را روی دامنه‌اش فعال نکرده باشد). اما در مدل رقیق ممکن است دست‌رس به اطلاعات تماس آسان نباشد و مالک دامنه برای اثبات مالکیت و کنترل دامنه‌اش به مشکل بخورد.

جزییات مدل مورد استفاده برای ذخیره‌ی رکوردهای Whois میان رجیستری‌های دامنه‌های سطح بالا متفاوت است. برخی دامنه‌های سطح بالا مانند com و net از مدل Whois رقیق استفاده می‌کنند؛ در نتیجه شرکت ثبت دامنه باید اطلاعات مشتریان را خود نگه دارد. اما بقیه‌ی رجیستری‌های دامنه‌های سطح بالای جهانی مانند org از مدل Whois غلیظ استفاده می‌کنند. دامنه‌های سطح بالای کشوری هر کدام در این مورد مقررات خود را دارند.