آشنایی با ICANN (شرکت تخصیص نام‌ها و شماره‌های اینترنتی): بخش دوم (ساختار و مقررات)

ساختار ICANN

در حال جاضر ICANN به صورت یک بنگاه غیرانتفاعی برای منافع عامه و خیریه فعالیت می‌کند. هیأت مدیره‌ی ICANN شانزده عضو دارد که 8 عضو آن را کمیته نام‌زدگزینی بر اساس گروه‌های صاحب رأی ICANN انتخاب می‌کند؛ 6 عضو دیگر نماینده سازمان‌های پشتیبانند؛ یک عضو نماینده‌ کل گروه‌هاست و عضو آخر مدیرعامل/رییس است که توسط هیأت مدیره انتخاب می‌شود.

سازمان‌های پشتیبان فعلی عبارتند از:

• سازمان پشتیبان نام‌های عمومی که مسؤولیت سیاست‌گذاری در حوزه دامنه‌های سطح بالای عمومی (gTLD) را دارد.
• سازمان پشتیبان نام‌های کد کشوری که مسؤولیت سیاست‌گذاری در حوزه دامنه‌های سطح بالای کشوری (ccTLD) را دارد.
• سازمان پشتیبان آدرس که در حوزه آدرس‌های IP سیاست‌گذاری می‌کند.

ICANN از نظرات کمیته‌های مشورتی نیز در زمینه علایق و نیازهای گروه‌های ذی‌نفع استفاده می‌کند. این کمیته‌ها مستقیماً در سازمان‌های پشتیبان مشارکت ندارند. این کمیته‌ها عبارتند از:

• کمیته مشورتی حکومتی: که از نمایندگان بسیاری از کشورها از سراسر جهان تشکیل می‌شود.
• کمیته مشورتی عمومی: که از نمایندگان سازمان‌های تشکیل شده از کاربران اینترنت از سراسر جهان تشکیل می‌شود.
• کمیته مشورتی سرور روت: که در زمینه عمل‌کرد سیستم سرور روت DNS به ICANN مشورت می‌دهد.
• کمیته مشورتی امنیت و ثبات: که متشکل است از متخصصان اینترنت که به مسایل امنیتی مربوط به ICANN می‌پردازد.
• گروه روابط فنی: که شامل نمایندگان دیگر سازمان‌های فنی بین‌المللی‌یی می‌شود که دست‌کم بخشی از حوزه کاران بر اینترنت متمرکز باشد.

دموکراسی در ICANN

بر اساس تفاهم‌نامه‌ی امضا شده که روابط ICANN با دولت ایالات متحده را مشخص می‌کند ICANN باید به صورت پایین به بالا و بر اساس اجماع عمومی و به روشی دموکراتیک فعالیت‌های خود را به انجام برساند. با این حال تلاش‌های ICANN برای ایجاد یک ساختار سازمانی که بتواند نظرات جامعه جهانی اینترنت را گرد‌آوری نماید چندان موفق نبوده است. در نتیجه انتخاب مستقیم اعضای هیأت مدیره توسط جامعه جهانی اینترنت به زودی کنار گذاشته شد.

نشست‌های عمومی ICANN به شکل دوره‌ای با هدف تشویق مشارکت جهانی در فرآیندها در قاره‌های مختلف برگزار می‌شود. تصمیمات هیأت مدیره، گزارش‌های مقدماتی، خلاصه مذاکرات نشست‌ها در وب‌سایت ICANN گاه حتا بلافاصله منتشر می‌شوند. با این حال در مواردی گروه‌های ذی‌نفعی مانند گروه کاربران غیرتجاری و کمیته مشورتی عمومی انتقاداتی مطرح می‌کنند مبنی بر این‌که تصمیمات به اندازه کافی در معرض دید عموم نیست.

در سال‌های آغازین هزاره جدید نشانه‌هایی مبنی بر تمایل سازمان ملل برای کنترل ICANN دیده می‌شد که با واکنش منفی دولت آمریکا مواجه گردید و نگرانی‌هایی از احتمال دوپاره شدن فضای اینترنت پدید آورد. گردهم‌آیی جهانی جامعه اطلاعاتی در سال 2005 در تونس تصمیم گرفت در فعالیت‌های روزمره ICANN مداخله نکند، با این حال مقرر شد انجمن بین‌الملی نظارت بر اینترنت با نقش مشورتی تشکیل گردد. در حال حاضر کمیته مشورتی حکومتی ICANN کار ارایه مشاوره در حوزه سیاست‌گذاری‌های عمومی ICANN به نمایندگی از بسیاری از کشورهای جهان را بر عهده دارد.

برخی عقیده دارند ICANN هیچ مسؤولیتی برای اعمال سیاست‌های خود مثلاً در زمینه ارایه دامنه‌های سطح بالای جدید ندارد یا نمی‌تواند مانع از رقابت گروه‌های علاقه‌مندی که حاضر به پرداخت هزینه 185٬000 دلاری ICANN برای ارایه درخواست دامنه‌های سطح بالای جدید نیستند شود و تنها باید نقش مراقبت فنی را ایفا کند. منتقدان بر این نظرند که ICANN نباید مجاز به تحمیل مقررات خود بر علاقه‌مندان بازار باشد و در رسیدگی به درخواست‌های ایجاد دامنه‌های سطح بالای جدیدی باید به اولین درخواست دهنده اجازه کار داد؛ به عبارتی باید تصمیم‌گیری درباره موفقیت هر دامنه‌ای به بازار سپرده شود.

فعالیت‌ها

یکی از مواردی که بر عهده ICANN گذاشته شده بود تصمیم‌گیری درباره مالکیت دامنه‌های سطح بالای عمومی بود. اقدامات ICANN در این مورد در هم‌آهنگی نزدیک به سازمان جهانی مالکیت فکری صورت گرفت و حاصل آن «سیاست واحد رفع اختلاف» بود. هدف اصلی این سیاست ایجاد سازوکاری برای تصمیم‌گیری سریع، کم‌هزینه، و مستدل برای رفع تعارض‌ها بودن نیاز به مراجعه به سیستم قضایی است. بر اساس تصمیم ICANN ثبت کننده یک دامنه باید الزامات این سیاست را بپذیرد، در غیر این صورت نمی‌تواند مالک آن دامنه باشد.